Trong cuộc đời mình, mỗi chúng ta thường xuyên phải đối mặt
với lựa chọn : tiếp tục bấu víu vào những kế hoạch còn dang dở hay là buông cho
nó trôi đi theo dòng chảy của thời gian. Duy trì cái blog Thích Học Toán là một
trong những chuyện như thế.
Có bao nhiêu thứ với ta là gắn bó nhưng ta vẫn
phải coi nó như vĩnh viễn thuộc về miền của ký ức. Sức có hạn, nếu trái
tim không để những thứ nặng nề ở lại phía sau thì đôi chân làm sao mà “rảo bước
với thời gian”.
Nhưng tình thân của nhiều bạn đọc với blog Thích Học Toán đã
làm cho người coi chùa ấm lòng. Hôm nay blog được mở lại để đáp lại cái tình
đó. Nhưng chúng ta sẽ giữ gìn để nó không lại trở thành một hòn đá níu bước
chân ta.
Sổ tay Thích Học Toán không nhận nhận xét của độc gỉả. Quả
cũng hơi tiếc vì nhận xét của độc giả là phần thưởng lớn nhất cho người viết
blog. Nhưng có một số bạn đọc nhầm lẫn giữa nhận xét và tranh cãi, còn chủ blog
thì không thích tranh cãi. Người khôn chỉ cần nói với nhau một lời là hiểu.
Một chuyện nhỏ dang dở khác mà cũng nhân tiện đây ta cho
vĩnh viễn đi về qua khứ. Dưới đây là một bài phỏng vấn do TT Thích Nhật Từ đề
nghị cho báo Đạo Phật ngày nay. Không biết vì lý do gì mà cuối cùng hình như
không được in. Chép lại đây có lẽ là thích hợp nhất. Dưới đây là toàn văn bài
phỏng vấn, ĐPNN (Đạo Phật ngày nay) đặt câu hỏi, NBC (Ngô Bảo Châu) trả
lời.
Đính chính : Bài phỏng vấn này đã được đăng trên ĐPNN số 9.
**********
ĐPNN: Sau khi được bổ nhiệm là giám đốc khoa học của Viện
nghiên cứu cao cấp về Toán từ ngày 9-3-2011, được biết đây là mùa hè đầu tiên,
GS làm việc tại Việt Nam. Với cương vị này, trách nhiệm và chiến lược của GS
trong việc phát triển toán học tại nước nhà ra sao? Những khó khăn nếu có?
NBC: Chào thầy Thích Nhật Từ. Vâng thưa thầy, hè năm nay
Viện nghiên cứu cao cấp về Toán (VIASM) đã có những hoạt động khoa học đầu
tiên. Bên cạnh việc cùng nhau tìm hiểu một số vấn đề toán học ít được nghiên
cứu ở Việt Nam, chúng tôi cố gắng tạo ra một nếp làm việc cho những hoạt động
khoa học khác của VIASM sau này. Tất nhiên là vạn sự khởi đầu nan, nhưng tôi
rất hy vọng VIASM sẽ là một nguồn sức sống mới cho toán học Việt Nam.
ĐPNN: GS có phải là Phật tử? Việc tìm hiểu về đạo Phật của
GS thế nào?
NBC: Gia đình tôi theo Phật nhưng tôi không phải là phật tử
theo nghĩa toàn vẹn nhất, mặc dù có lẽ văn hóa Phật giáo có thấm sâu vào con
người tôi như nhiều người Việt nam khác.
ĐPNN: Đạo Phật đã ảnh hưởng thế nào đối với cuộc sống của
GS?
NBC: Có lẽ đó là sự nhận thức sâu sắc về giá trị của cuộc
sống của con người cũng như của mọi sinh linh từ đó dẫn đến sự trân trọng cuộc
sống của người khác và của chính mình.
Có lẽ đó còn là một thái độ tương đối bình thản trước mọi
biến cố của cuộc sống. Thường thì người ta đạt được sự bình thản này sau khi
một phần lớn của đời mình đã trôi qua, văn hóa Phật giáo có thể giúp ta bình
thản ngay cả khi một phần lớn của cuộc đời có lẽ còn ở phía trước.
Có lẽ sự nhận thức về tính vô thường của thế giới và của cả
con người đã giúp tôi rất nhiều để có một sự cân bằng trong cuộc sống. Một bên
ta không thể buông xuôi trách nhiệm với xã hội, với những người thân thiết, với
bản thân mình, một bên ta vẫn hiểu rằng cái quan trọng ngày hôm nay, ngày mai
có thể sẽ không còn quan trọng nữa.
ĐPNN: Giáo sư đã từng đọc kinh Phật? Nếu có thì đó là kinh
gì? Ảnh hưởng của bài kinh đó đối với cuộc sống của giáo sư thế nào?
NBC: Tôi được đọc kinh phật mỗi lần đến thăm bà ngoại tôi.
Ngoại tôi tụng kinh hàng ngày. Khi còn là sinh viên tôi có đọc một số sách về
lịch sử Phật giáo.
Trải nghiệm quan trọng nhất của tôi với Phật giáo là lần đi
thăm di tích Ajanta bên Ấn độ. Đó là những hang đá nơi những
người tu hành đã sống từ thế kỷ thứ sáu. Những bức bích họa rất lớn
trên vách hang miêu tả cuộc đời của Thích Ca Mầu Ni đã làm tôi xúc động đến ứa
nước mắt.
ĐPNN: Là một nhà khoa học toán, giáo sư đánh giá thế nào về
các điều minh triết Phật dạy về con người và vũ trụ?
NBC: Triết lý Phật giáo cho con người một nhân sinh quan
rộng rãi, giải phóng nhiều định kiến. Đấy là một tố chất cơ bản của nhà khoa
học.
Có những nhà khoa học có uy tín đi tìm những điểm chung giữa
triết lý tôn giáo trong đó có Phật giáo và Cơ đốc giáo và khoa học hiện đại. Cá
nhân tôi thấy những cố gắng này có phần khiên cưỡng.
ĐPNN: Khi tự đặt cho mình biệt hiệu “Hòa thượng Thích Học
Toán” hẳn giáo sư đã thể hiện phần nào thiện cảm với Phật giáo, cụ thể hơn
là tu sĩ Phật giáo? Ý tưởng của việc chơi chữ này là gì?
NBC: Công việc nghiên cứu khoa học có nhiều điểm chung với
cuộc sống của những nhà tu hành. Nghiên cứu khoa học cơ bản cũng có
tính thoát ly khỏi cuộc sống trần tục. Tôi chọn biệt danh “Hòa thượng Thích Học
Toán” để cho trò chuyện toán học trên blog được thân thiện hơn, để câu chuyện
toán học thoát ra khỏi hình thức phổ biến khoa học. Sau khi một số Phật tử có
nhắn với tôi không nên đùa với chức danh Hòa thượng, tôi cũng không dùng nó
nữa. Tôi cũng không có ý tạo thêm những sự bực bội không cần thiết.
ĐPNN: Gần đây, Giáo sư đặt trang blog cá nhân
(thichhoctoan.wordpress.com) ở chế độ riêng tư, một hình thức của đóng cửa đối
với độc giả quý mến giáo sư? Đâu là lý do cho việc này?
NBC: Sau sự kiện giải thưởng Fields, blog của tôi có khá
nhiều người đọc. Tôi nhận ra rằng cách viết hài hước mà tôi chọn cho blog cũ
nay không còn phù hợp nữa. Tôi vẫn giữ ý định mở lại một trang blog mới và viết
lại nhiều bài theo một phong cách nghiêm túc và có hệ thống hơn.
ĐPNN: Là người sống và làm việc tại Pháp, trung tâm của văn
minh châu Âu và hiện nay giảng dạy tại đại học Chicago, Hoa Kỳ, giáo sư có suy
nghĩ gì về mô hình giáo dục đại học Việt Nam trong xu thế toàn cầu hóa?
NBC: Có một khoảng cách khá lớn về chất lượng giữa giáo dục
đại học ở Việt Nam và ở các nước phát triển. Vì dư luận xã hội đã quá tiêu cực
với chất lượng giáo dục cho nên tôi thấy không cần phân tích thêm. Cái cần và
khó hơn nhiều là tìm ra giải pháp. Có lẽ giải pháp tốt nhất là để cho mỗi ngôi
trường, mỗi người thầy tìm ra giải pháp riêng cho mình. Nói cách khác là trường
đại học và các giáo sư đại học cần được chủ động hơn trong chương trình và qui
chế tuyển sinh. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý cần làm thêm nhiều điều tra để so sách
chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học giữa các trường để dựa vào đó mà có
chính sách đầu tư hỗ trợ. Những thông tin này cũng cần được công bố rộng rãi để
học sinh sinh viên cũng như phụ huynh có thông tin chính xác hơn cho việc chọn
trường học. Việc nới quản lý từ trung ương để tăng tính chủ động cho những
người trực tiếp làm công việc đào tạo và nghien cứu có thể dẫn đến bất cập ở
chỗ này chỗ khác, nhưng tôi tin vào khả năng tự điều chỉnh của cuộc sống. Sự tự
điều chỉnh sẽ nhanh hơn nếu thông tin được rộng đường.
ĐPNN: Toán học có thể giúp gì cho việc quy hoạch đô thị
Việt Nam? Kinh nghiệm của Pháp và Mỹ trong lãnh vực này thế nào?
NBC: Ở nước ta, việc quy hoạch giao thông trong các đô thị
vẫn dựa nhiều vào cảm tính, nên hay thay đổi. Những hệ thống có độ phức tạp cao
như giao thông đô thị thực ra rất cần được thử nghiệm và thiết kế dựa trên
những mô hình toán học.
ĐPNN: Là người lập gia đình và có con ở tuổi đôi mươi, đâu
là bí quyết duy trì “hạnh phúc gia đình” của giáo sư sau gần 20 năm chung sống?
NBC: Thưa thầy, cuộc sống gia đình nào cũng có lúc sóng gió.
Để sống với nhau, mỗi người cần hiểu những người mình yêu để mà sống vui với
chính con người họ. Mỗi gia đình còn có một động lực rất lớn để tồn tại đó là
con cái và việc nuôi dưỡng, giáo dục con cái.
ĐPNN: Tháng bảy trong Phật giáo là mùa báo hiếu công ân sinh
thành, dưỡng dục của cha mẹ như hai vị Phật trong nhà, Gs có thể chia sẻ vài kỷ
niệm đẹp mà hai đấng sinh thành đã giành cho Gs thời trẻ?
NBC: Cha mẹ tôi luôn dành hết cho tôi mọi sự yêu thương, ưu
tiên việc nuôi dưỡng giáo tục tôi hơn tất cả. Vợ chồng tôi cũng cố gắng làm như
vậy với các con, nhưng chắc chắn là không thể được như ông bà.
Khi còn nhỏ, mẹ tôi dậy tôi rằng xấu nhất là nói dối. Bây
giờ tôi vẫn tin và cũng dậy các con tôi như thế.
ĐPNN: Với vai trò làm cha của ba đứa con hiếu thảo và thành
công, xin GS chia sẻ kinh nghiệm làm cha của mình?
NBC: Tôi không nghĩ các con tôi đặc biệt thành công hoặc là
mình là một người bố kiểu mẫu để có thể tự tin chia sẻ kinh nghiệm với người
khác. Công việc bận rộn không cho tôi có nhiều thời gian để gần gũi với con cái
như tôi mong muốn mà thời gian là cái mà trẻ nhỏ cần nhất ở cha mẹ. Có lẽ người
lớn nên bớt thời gian xem TV, lướt web, tụ tập bạn bè để có thêm thời gian chơi
với con, học với con, cùng đọc sách với con. Những cái đó có ích cho trẻ hơn là
việc bỏ tiền ra cho con đi học thêm hay những khóa rèn luyện “kỹ năng sống”.
ĐPNN: Theo GS, hạnh phúc là gì? Và đâu là cách thức giáo sư
giữ gìn và phát triển hạnh phúc có được?
NBC: Đối với tôi, cái hạnh phúc lớn nhất là cảm giác mình
đang sống. Cảm giác đó bao gồm cả vị ngọt và vị đắng. Nó xuất phát
quan hệ với những người thân thiết, bạn bè, công việc và xã hội, từ miếng cơm
ta ăn, từ miếng nước ta uống, từ không khí ta đang thở.
Để có hạnh phúc, có lẽ không có cách nào khác là yêu cuộc
sống như chính nó. Để bất hạnh, có lẽ không có cách nào tốt hơn là đi đuổi theo
những ảo ảnh.
ĐPNN: Theo GS, “để sống một cuộc sống có ý
nghĩa,” người ta phải làm gì?
NBC: Tôi e mình không đủ thông tuệ để trả lời câu hỏi này
của thầy một cách đầy đủ. Phần nhỏ của câu trả lời mà tôi biết là để sống
một cuộc sống có ý nghĩa, ta nên tránh làm những việc vô nghĩa.
ngobaochau.wordpress.com/.../những-gi-dẹp-dẽ-n...
